Hoa Kỳ gần đây rút khỏi thỏa thuận đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng, huỷ bỏ cam kết hỗ trợ tài chính cho Việt Nam trong việc chuyển đổi từ than đá sang năng lượng sạch hơn, chuyên gia cho rằng sẽ ảnh hưởng đến nỗ lực của Hà Nội trong lĩnh vực này.
Hãng tin Reuters hôm 06/3 đưa tin Bộ trưởng Ngân khố Scott Bessent đã rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP), một sự hợp tác giữa các quốc gia giàu có hơn để giúp các nước đang phát triển như Việt Nam chuyển đổi từ than sang năng lượng sạch hơn.
Chính phủ Hoa Kỳ thời Tổng thống Biden đã hứa cung cấp khoản trợ giúp ba tỷ đô la Mỹ cho Việt Nam và Indonesia trong chuyển đổi năng lượng sạch.
Bộ Ngân khố Hoa Kỳ cho rằng quyết định trên xuất phát từ chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Donald Trump.
JETP, bao gồm mười quốc gia tài trợ, lần đầu tiên được công bố tại các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên Hiệp Quốc tại Glasgow, Scotland vào năm 2021 nhằm thúc đẩy các nỗ lực toàn cầu trong việc chống biến đổi khí hậu.
Việt Nam, với sự phụ thuộc đáng kể vào nhiệt điện than, được xác định là một trong những quốc gia ưu tiên để nhận hỗ trợ từ JETP bao gồm các khoản vay, bảo lãnh tài chính và trợ cấp để chuyển hướng khỏi than đá.
Quan hệ Đối tác này sẽ hỗ trợ Việt Nam thực hiện mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đẩy nhanh quá trình đạt đỉnh phát thải khí nhà kính và chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch.
Theo cam kết của Các nhà lãnh đạo Việt Nam và Nhóm đối tác Quốc tế (IPG) vào cuối năm 2022, Việt Nam sẽ nhận được khoản trợ giúp 15,5 tỷ USD trong vòng ba năm đến năm năm để thực hiện quá trình chuyển đổi xanh, khoảng 12 tỷ trong số này là vay thương mại, phần còn lại là hình thức tài trợ.
Các mục tiêu chính của JETP tại Việt Nam là đẩy nhanh tiến độ đạt đỉnh phát thải khí nhà kính từ năm 2035 lên 2030, giảm sự phụ thuộc vào nhiệt điện than, tăng cường phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời và đảm bảo quá trình chuyển đổi năng lượng công bằng và bền vững.
Tiến sĩ Ngô Đức Lâm, chuyên gia năng lượng độc lập thuộc Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam, nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công thương) cho biết theo tổng sơ đồ phát triển năng lượng, từ năm 2030, Việt Nam sẽ không phát triển nhiệt điện than nữa.
Hà Nội đặt mục tiêu phát triển điện khí tới năm 2036, và sau đó là phát triển và sử dụng năng lượng hydro- nguồn năng lượng xanh và sạch.
Ông cho biết Việt Nam đang phát triển điện gió ngoài khơi, và trong tương lai sẽ sử dụng nguồn năng lượng này để phân tách hydro.
Về ảnh hưởng của việc Hoa Kỳ rút cam kết hỗ trợ tài chính cho Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng, ông nói với RFA trong ngày 09/3:
“Tất nhiên thiếu kinh phí thì sẽ bị ảnh hưởng nhưng mức độ ảnh hưởng như thế nào hoặc ta (Chính phủ Việt Nam- PV) vượt qua bằng cách nào còn chờ thời gian xem nhưng chủ trương phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam không đổi.”
Nhà hoạt động môi trường Hoàng Thị Minh Hồng, người đang tị nạn ở Hoa Kỳ từ cuối năm 2024 sau khi bị cầm tù về tội danh “trốn thuế,” cho rằng việc Washington rút ra khỏi JETP chắc sẽ gây nhiều khó khăn cho tiến trình chuyển đổi năng lượng ở Việt Nam.
Bà nói trong tin nhắn gửi RFA ngày 09/3:
“Việt Nam còn phụ thuộc rất nhiều vào nhiên liệu hoá thạch, nên để Chính phủ có thể thực hiện cam kết đưa phát thải ròng bằng 0 trước năm 2050, chắc chắn sẽ cần rất nhiều hỗ trợ của các nước phát triển.
Tác động tiêu cực của việc Mỹ rút ra không chỉ là chuyện Việt Nam sẽ không huy động đủ tiền, mà tôi sợ là việc Chính phủ Mỹ liên tục rút lui khỏi cam kết vào các mục tiêu khí hậu sẽ có thể làm nao núng quyết tâm của Chính phủ Việt Nam, và có thể làm cho việc phối hợp giữa các đối tác trong JETP trở nên lỏng lẻo hơn.”
Bà bày tỏ hy vọng Anh Quốc và các đối tác thuộc Liên minh châu Âu tham gia JETP sẽ giữ vững cam kết của mình, không những giúp Việt Nam tìm được các nguồn tài chính thiếu hụt sau khi Mỹ rút ra, mà còn tiếp tục theo sát để giúp Việt Nam đảm bảo yếu tố “công bằng” trong thỏa thuận này qua việc đảm bảo có sự tham gia của các tổ chức phi chính phủ và các lãnh đạo dân sự trong nước, một việc mà tới giờ Việt Nam vẫn chưa nghiêm túc thực hiện.
Phóng viên gửi email cho Bộ Ngoại giao Việt Nam với đề nghị bình luận về quyết định trên của Hoa Kỳ, nhưng chưa nhận được phản hồi.